Όταν ο κινηματογράφος πήγε στο ελληνικό σχολείο και γύρισε με κλάματα Παιδικός κινηματογράφος στην Αμαλιάδα του Μεσοπολέμου - Μαχητικός φεμινισμός και πρωτοπόρες πρακτικές σε μια ιδανική συνύπαρξη

 

Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας

Το «γυναικείο ζήτημα» στην Ηλεία του μεσοπολέμου

 

Η Παγκόσμια Ημέρα  της Γυναίκας  πρωτογιορτάστηκε στις 28 Φεβρουαρίου 1909 στην Νέα Υόρκη, ως Εθνική Ημέρα της Γυναίκας, με πρωτοβουλία του Σοσιαλιστικού Κόμματος των ΗΠΑ, σε ανάμνηση μιας μεγάλης εκδήλωσης διαμαρτυρίας που έγινε στις 8 Μαρτίου 1857 από εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη, οι οποίες ζητούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας.

Με αφετηρία τις ΗΠΑ, ο εορτασμός διεθνοποιήθηκε τον επόμενο χρόνο, κατά την διάρκεια δευτέρου συνεδρίου του γυναικείου τμήματος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς (2η Διεθνής), που έγινε στην Κοπεγχάγη (26-27 Αυγούστου 1910). Οι 100 σύνεδροι από 17 χώρες υιοθέτησαν την πρόταση τριών γερμανίδων (Λουίζ Τσιτς, Κλάρα Τσέτκιν και Κέτε Ντούνκερ) να γιορτάζεται κάθε χρόνο η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, ως ένα βήμα για την προώθηση της ισότητας των δύο φύλων, που θα περιλάμβανε και το εκλογικό δικαίωμα, που ήταν τότε το καθολικό ζητούμενο για τις γυναίκες όλου του κόσμου.

Στην Ελλάδα, η πορεία των γυναικών για την κατοχύρωση βασικών δικαιωμάτων, όπως η ψήφος, η εκπαίδευση ή η αυτοδιάθεση του σώματός τους, δεν ήταν ούτε εύκολη ούτε ανώδυνη.

Τον Μεσοπόλεμο ιδρύεται ο “Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας”, ένας μαχητικός πυρήνας μορφωμένων γυναικών, ο οποίος κατακτά τον δημόσιο χώρο με την παροχή μόρφωσης, αγωγής και επαγγελματικής εκπαίδευσης στις «γυναίκες του λαού».

 Η Αύρα Θεοδωροπούλου, η Μαρία Δεσύπρη-Σβώλου, η Ρόζα Ιμβριώτη, η Ελένη Ουράνη (ψευδώνυμο Άλκης Θρύλος) και η Άννα Παπαδημητρίου επιδίδονται σε έναν πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα ακτιβισμό εκδίδοντας περιοδικά, γράφοντας υπομνήματα προς τη Βουλή, συμμετέχοντας σε συνέδρια για την προώθηση της ισότητας σε εργασία και εκπαίδευση. Τη δεκαετία 1920-1930 ιδρύουν πολυάριθμες σχολές επαγγελματικής κατάρτισης για γυναίκες ενώ εκδίδουν στη δημοτική γλώσσα το έντυπο «Ο Αγώνας της Γυναίκας» όπου αποτυπώνονται οι θέσεις τους για τα Δικαιώματα της Γυναίκας και οι διεκδικήσεις τους.

Το 1930, η πολιτική εξουσία, υπακούοντας στις πιέσεις του φεμινιστικού κινήματος, αναγκάζεται να εφαρμόσει νόμο που είχε ψηφιστεί από το 1925 και να παραχωρήσει δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες, για δημοτικές εκλογές μόνο και με τις εξής προϋποθέσεις: να είναι άνω των 30 ετών και εγγράμματες

Για το Ν. Ηλείας η εφαρμογή του νόμου έγινε με γνωστοποίηση προς τις ενδιαφερόμενες μέσα από την ανακοίνωση στον τοπικό τύπο:

Η ΕΓΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΕΚΛΟΓΙΚΟΥΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΥΣ

Ο Δήμαρχος Λετρίνων γνωστοποιεί ότι,

Συμφώνως προς την υπ΄αριθμών 6155/38 εγκύκλιον του υπουργείου Εσωτερικών και το  από 5 Φεβρουαρίου 1930 Προεδρικόν Διάταγμα δημοσιευθέν εις το υπ΄αριθμόν 40 φύλλον της Κυβερνήσεως περί παροχής εις τας γυναίκας δικαιώματος ψήφου κατά τας Δημοτικάς και Κοινοτικάς εκλογάς προσκαλούμεν πάσαν εκλογέα  γυναίκα δημότιδα του Δήμου Λετρίνων όπως προσέλθη αυτοπροσώπως εν τω Δημαρχείω ενώπιον της επιτροπής εντός ενός μηνός από της δημοσιεύσεως της παρούσης ενάρξεως των εργασιών της συντάξεως του εκλογικού καταλόγού και ζητήση την εγγραφήν της λαμβάνουσα και το εκλογικό βιβλιάριόν της.

Δικαίωμα ψήφου θα έχωσιν αι συμπληρώσασαι το 30^ον έτος της ηλικίας των, αι γνωρίζουσαι ανάγνωσιν και γραφήν, πρέπει δε εκάστη εκλογεύς γυνή να προσαγάγη εις την επιτροπήν πρόσφατον φωτογραφία της, πιστοποιητικόν Δημάρχου ή Προέδρου Κοινότητος βεβαιούν την δημοτικότητα και ηλικίαν και απολυτήριον Δημοτικού ή άλλου σχολείου εν ελλείψει δε τούτου βεβαίωσιν εκπαιδευτικού λειτουργού ότι η αιτούσα γνωρίζει ανάγνωσιν και γραφήν.

 Εν Πύργω τη 31 8βρίου 1930

Ο Δήμαρχος Λετρίνων

Διον. Κορκολής

(Εφημ. «ΠΑΤΡΙΣ» Πύργου 4-11-1930)

 

Στη γειτονική Αμαλιάδα 200 Αμαλιαδίτισσες εγγράφησαν στους εκλογικούς καταλόγους, αριθμός που θεωρήθηκε μικρός και ως αδιαφορία για τα εκλογικά ζητήματα της πόλης.

Η Μαρία Μπότση – Τσαπαλίρα  πρωτοκλασάτο στέλεχος των αθηναϊκών οργανώσεων που μάχονταν για τα δικαιώματα της γυναίκας (Σοσιαλιστικός Όμιλος Γυναικών & Σύνδεσμος Ελληνίδων Επιστημόνων) παρ΄όλη την επιθυμία της να αποκτήσει εκλογικό βιβλιάριο δεν τα καταφέρνει γιατί ήταν μόλις 26 ετών.

Δυο χρόνια αργότερα στις 19-6-1932  ιδρύει το πρώτο γυναικείο σωματείο που ιδρύθηκε στην πόλη τον «Προοδευτικό Σύνδεσμο Γυναικών Αμαλιάδος». Μερικούς μήνες αργότερα το Νοέμβριο του ΄32 δημοσιεύει άρθρο με τίτλο «ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ» στο Φιλολογικόν Ημερολόγιον ΑΥΓΗ του Πύργου, μεταξύ άλλων γράφει:

«… Στις 18 Μαρτίου του 1928 συνέρχεται επισήμως η γυναίκα σε δημοσία συγκέντρωση, για να ζητήσει τα πολιτικά της δικαιώματα. Τον άλλο χρόνο  31 Μαρτίου 1929 αναγκάσθηκε να κάμει κι άλλη δημόσια συγκέντρωση, όπου κατόρθωσε με πολλούς κόπους να πάρει τη δημοτική ψήφο με τους γνωστούς περιορισμούς, δηλαδή την αγραμματωσύνη και την ηλικία των 30 ετών.

Σε όλες τις μεγάλες πόλεις έχουν εγγραφεί γυναίκες στους εκλογικούς καταλόγους, γιατί έννοιωσαν πως η ψήφος δεν είναι σκοπός της ζωής των, αλλά μέσον για να αναμορφώσουν την Πολιτεία και και τον κόσμο ολόκληρο, γιατί μόνον η γυναίκα έχει αυτές τις ενεργητικές δυνάμεις που πρέπει να βγούν πιο έξω από απ΄τον στενό οικογενειακό κύκλο.

Αλλά δεν αρκεί η ψήφος για να εξισωθεί η γυναίκα με τον άνδρα μέσα στην πολιτεία και στην κοινωνία και να εξυψωθεί σε ανθρωπινότερο επίπεδο, αλλά χρειάζεται ν΄αποκτήσει συνείδηση της τάξεώς της και των καθηκόντων της.

Μόνο έτσι θα εξισωθεί τέλεια με τον άνδρα και θα παύσει να θεωρείται ως κατώτερο ανθρώπινο κοινωνικό είδος ».

Η Μαρία Μπότση – Τσαπαλίρα ψηφίζει στις δημοτικές εκλογές του 1934, αφού τότε συμπλήρωνε το 30^ο έτος της ηλικίας της, μια χρονιά με απρόσμενες εξελίξεις καθώς ο Δήμαρχος Διονύσιος Λαγκαδινός θα δολοφονηθεί και θα επαναληφθεί η εκλογική διαδικασία.

Ενώ στο περιοδικό «Ο Αγώνας της Γυναίκας» του  ‘Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της Γυναίκας’ φτάνουν καταγγελίες από γυναίκες νομικούς ότι δήμαρχοι και πρόεδροι κοινοτήτων προσπαθούσαν να παρεμποδίσουν με κάθε τρόπο την εγγραφή των γυναικών στους εκλογικούς καταλόγους, μια δημοσίευση που αφορά τον προοδευτικό υποψήφιο Δήμαρχο Λετρίνων Διονύσιο Κορκολή – που επανεξελέγη - φέρνει ένα αισιόδοξο μήνυμα  για το γυναικείο κίνημα:

 

« Η κίνησή μας στις επαρχίες

Το ζήτημα της υποψηφιότητας των γυναικών άρχισε να κινεί ζωηρό το ενδιαφέρον του κοινού και στις επαρχίες. Οι γυναίκες οι ίδιες αρχίζουν και κινούνται, οργανώνονται, κάνουν δηλώσεις.

Στον Πύργο, το προπύργιο αυτό του συντηρητικότητας, ίσαμε τώρα, έγιναν τα επίσημα εγκαίνια του γυναικείου εκλογικού κέντρου του υποψηφίου δημάρχου κ. Δ. Κορκολή. Η κ. Βαγίτσα Παπαβασιλοπούλου προσεφώνησε την ομήγυρι εξηγώντας τη σημασία της γυναικείας ψήφου και της συμμετοχής της στον εκλογικόν αγώνα. Ο κ. Κορκολής την ευχαρίστησε και εβεβαίωσε ότι θα ήταν ευτυχής να έχει στο ψηφοδέλτιό του αντιπροσώπους του γυναικείου κόσμου.»

Στο ίδιο περιοδικό διαβάζουμε πως «…ο Δήμος είνε εκείνος ο οποίος έχει την μεγαλειτέραν ανάγκην της βοηθείας της γυναικός, δεδομένου ότι η δημαρχία είνε ένα μεγάλο νοικοκυριό, εις το οποίον η μέριμνα και η βοήθεια του γυναικείου χεριού είνε απαραίτητος…

Εις όλας τας μεγάλας ευρωπαϊκάς πόλεις εκρίθη απαραίτητος η συνδρομή της γυναικός και δι΄αυτόν ακριβώς το λόγον της ανεγνώρισαν συν τοις άλλοις και το δικαίωμα του εκλέγεσθαι…»

Η Μαρία Μπότση ως αντιπρόσωπος του Σοσιαλιστικού Ομίλου Γυναικών είχε πάρει μέρος στην ιστορική πρώτη δημόσια συγκέντρωση για τη γυναικεία ψήφο το 1928. Στην ομιλία της με τίτλο «Η γυναίκα στο δήμο και στην κοινότητα» είχε αναφέρει μεταξύ άλλων:

« Ο Σοσιαλιστικός Όμιλος Γυναικών λαμβάνει μέρος στη συγκέντρωση αυτή για τη δημοτική ψήφο, επειδή θεωρεί το ζήτημα αλληλένδετο με τη γενική απολύτρωση της γυναίκας.

Τα ίσα δικαιώματα τα ενέπνευσε στη γυναίκα ο σοσιαλισμός. Αυτός τα  έβαλε στις επιστημονικές βάσεις των και αυτός θα της τα δώσει. Οι δήμοι και οι κοινότητες είναι προπύργια λαϊκά και η γυναίκα θα τα πάρει μαζί με το λαό…»

 

Για τη γυναίκα με τη διορατικότητα, το  θάρρος και πρωτοποριακή  αντίληψη όλων των θεμάτων, γενικών και ειδικών, η ιστορία επεφύλαξε  μια σημαντική πρωτιά. Η προοδευτική και λαοπρόβλητη τοπική αρχή – λίγο μετά την απελευθέρωση της πόλης από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής – εκτιμώντας την προσφορά της στον τόπο της ανέθεσε τη δημαρχία.

 Έμεινε γνωστή ως η πρώτη γυναίκα δήμαρχος  στην Αμαλιάδα και στην Ελλάδα. Η θητεία της  είχε διάρκεια 101 ημέρες (΄44 - ΄45) που συγκλόνισαν την πόλη.

 

Πηγές και βοηθήματα

1,   Μαρίκα Μπότση – Τσαπαλίρα

           Η πρώτη Γυναίκα Δήμαρχος στην Ελλάδα 1944 – 1945

           Λεωνίδας Καρνάρος

 2.  Φιλολογικόν Ημερολόγιον ΑΥΓΗ του Πύργου.                                                 Δημοσιεύματα Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Πύργου

 3.   «Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ» 15μερο περιοδικό του Συνδέσμου για τα δικαιώματα της γυναίκας

4.      διαδίκτυο